Een thermische schok kan onverwacht schade veroorzaken aan keukenmaterialen wanneer deze plotseling aan een grote temperatuurverandering worden blootgesteld. Vooral pannen en ander kookgerei kunnen hier gevoelig voor zijn. Hoe werkt dit proces precies, en waarom leidt het soms tot scheuren of vervorming?

Wat is een thermische schok?

Thermische schok ontstaat door een plotselinge en grote verandering in temperatuur die spanning veroorzaakt in het materiaal. Bij verhitting zetten de moleculen in een materiaal uit, terwijl ze bij afkoeling juist krimpen. Bij een snelle temperatuurverandering, zoals wanneer een hete pan onder koud water wordt gehouden, wordt deze uitzetting of krimp in verschillende delen van het materiaal ongelijk verdeeld. Hierdoor ontstaan er interne spanningen, omdat de buitenkant van het materiaal sneller afkoelt of opwarmt dan de binnenkant. Dit spanningsverschil kan ervoor zorgen dat het materiaal vervormt, barst of zelfs breekt, vooral bij materialen zoals glas, keramiek en gietijzer die minder flexibel zijn en geen snelle aanpassingen aan de temperatuurverschillen kunnen verdragen.

Voorbeelden van een thermische schok

Een thermische schok komt vaak voor in de keuken. Hier zijn een enkele voorbeelden:

• Hete pan met koud water afspoelen: een hete pan direct onder koud water houden kan vervorming of scheuren veroorzaken door de snelle temperatuurwisseling.
• Een pan te snel opwarmen: een thermische schok kan optreden als een pan te snel opwarmt, bijvoorbeeld door direct op vol vermogen te koken. Dit veroorzaakt spanningen in het materiaal, wat tot kromtrekken of barsten kan leiden.
• Warme ovenschaal op een koud oppervlak plaatsen: glazen of keramieken ovenschalen kunnen barsten als je ze direct na gebruik onder de kraan houdt of ze op een koud oppervlak plaatst.
• Een koud voorwerp in een hete oven plaatsen: wanneer je een keramische ovenschaal vanuit de koelkast in een voorverwarmde oven zet, kan deze barsten of breuken veroorzaakt worden door de abrupte opwarming.
• Een koud glas vullen met heet water: een koud glas vullen met kokend water kan het glas laten barsten door de plotselinge temperatuurverandering.

Thermische schok bij verschillende materialen

Bepaalde materialen zijn gevoeliger voor thermische schok dan andere. Glas en keramiek bijvoorbeeld zijn zeer kwetsbaar en barsten snel bij abrupte temperatuurwisselingen. Gietijzer is robuuster, maar kan alsnog kromtrekken bij extreme verschillen. Roestvrij staal is iets minder gevoelig, maar kan in sommige gevallen ook vervormen. Voor elk materiaal geldt echter dat langzame en geleidelijke temperatuurovergangen de kans op schade aanzienlijk verminderen.

Een thermische schok voorkomen

Om thermische schok in de keuken te voorkomen, is het belangrijk om zorgvuldig om te gaan met plotselinge temperatuurveranderingen bij kookgerei. Laat pannen geleidelijk opwarmen en vermijd direct hoge hitte om vervorming of schade te voorkomen. Met de juiste zorg en geduld blijft je kookgerei duurzaam en gaat het langer mee.