Codziennie przyjmujemy PFAS do organizmu, nie zdając sobie z tego sprawy. Są to chemikalia obecne w wielu codziennych produktach, które mogą być szkodliwe dla ludzi i środowiska. PFAS to zbiorcza nazwa dla związków per- i polifluoroalkilowych. To skomplikowana nazwa dla około 6 000 chemikaliów.

Co z powłoką nieprzywierającą?

Powłokę nieprzywierającą znamy z tanich patelni, które trzeba wymieniać co 1-2 lata i których nie wolno używać z metalowymi narzędziami.

Dla ciekawych techniki: istnieje kilka rodzajów powłok nieprzywierających. Każda z nich ma swoje techniczne właściwości, które wyjaśniamy poniżej.

Powłoka nieprzywierająca z fluoropolimeru

Powłoka nieprzywierająca wykonana jest z fluoropolimeru – rodzaju plastiku. Fluoropolimer produkowany jest z PFAS. Jego cząsteczki są trwałe i hydrofobowe, co zapobiega przywieraniu jedzenia do patelni podczas gotowania.

Powłoka nieprzywierająca z teflonu

Teflon to marka fluoropolimerów, takich jak PTFE (politetrafluoroetylen), FEP (fluorowany etylen i propylen), ETFE (etylene tetrafluoroetylen) i PFA (perfluoroalkoksyl). Odkryto go w 1938 roku w firmie DuPont. Teflon zaczął być stosowany komercyjnie w 1949 roku. W 1954 roku francuski inżynier Marc Grégoire opracował metodę łączenia teflonu z aluminium. Założył firmę produkującą patelnie aluminiowe z powłoką teflonową, którą nazwał "Tefal" – połączenie słów teflon i aluminium.

Powłoka nieprzywierająca z tytanu

Niektóre patelnie mają powłokę nieprzywierającą z tytanu, która składa się z PTFE i tytanu. Warstwa cząsteczek dwutlenku tytanu jest nakładana na aluminium, co sprawia, że powłoka jest bardziej trwała. Niemniej jednak nadal jest to syntetyczna powłoka nieprzywierająca oparta na PFAS.

Jak toksyczne są te substancje?

Małe kawałki powłoki, które przypadkowo połkniesz, nie są bezpośrednio szkodliwe, ponieważ organizm ich nie trawi i są wydalane z kałem. Jednak uszkodzoną patelnię należy natychmiast wyrzucić, ponieważ na postrzępionych krawędziach mogą powstawać toksyczne monomery.

Czy PFAS jest toksyczny?

Przetworzony PFAS, np. w teflonie, nie jest toksyczny w normalnym użytkowaniu. Jednak przegrzanie patelni może prowadzić do uwalniania szkodliwych oparów.

Czy PTFE jest toksyczny?

PTFE wytrzymuje temperatury do 260°C, ale powyżej tej temperatury powłoka szybko się degraduje. Zwykła patelnia może osiągnąć 260°C w ciągu zaledwie 4 minut, co może spowodować uszkodzenie powłoki teflonowej.

Przy temperaturach powyżej 350°C PTFE zaczyna się rozkładać, uwalniając małe ilości toksycznych oparów, takich jak kwas fluorowodorowy, który może powodować podrażnienia płuc.

Co z historią o kanarkach w kopalniach?

Ptaki są bardzo wrażliwe na toksyczne opary i mogą z tego powodu umrzeć. Ich wydajna wymiana gazowa sprawia, że są szczególnie podatne na zatrucia, co dawniej wykorzystywano, trzymając kanarki w kopalniach.

Największy problem syntetycznych powłok nieprzywierających

Głównym problemem jest ich produkcja. Powłoki te można wytwarzać tylko z PFAS. Odpady PFAS trafiają do wód powierzchniowych i powietrza, co prowadzi do skażenia środowiska.

Wieczne chemikalia

PFAS charakteryzuje się bardzo mocnym wiązaniem węgiel-fluor, które jest trudne do rozłożenia w przyrodzie, co prowadzi do kumulacji w środowisku i organizmach.

Czy PFAS jest szkodliwy dla ludzi?

Badania wykazały, że PFAS może zwiększać ryzyko nowotworów, chorób autoimmunologicznych i wad wrodzonych. Może także osłabiać układ odpornościowy, zmniejszając skuteczność szczepień.

Czy alternatywy dla PFAS są szkodliwe?

Przemysł opracował alternatywy, takie jak GenX, ale one również są trwałe i mogą mieć toksyczne właściwości podobne do PFAS.

Co z tym robimy?

W 2020 roku grupa naukowców zaproponowała, aby wszystkie PFAS były traktowane równo w przepisach i ich stosowanie było ograniczone. W Europie pracuje się nad zakazem stosowania ponad 6 000 znanych związków PFAS.

Czy są jakieś dobre wiadomości?

Na Uniwersytecie Princeton odkryto bakterię, która potrafi rozkładać PFAS. Chociaż badania są na wczesnym etapie, daje to nadzieję na rozwiązanie problemu.

Istnieje również wiele alternatyw dla PFAS, które można łatwo wdrożyć, aby zredukować ich użycie.